Урмарский муниципальный округ Чăваш Республикин Вăрмар муниципаллă округě
Кун-çул уттинчен юлар мар
Вăрмар район пуçлăхĕ В. КИРИЛЛОВ «Хĕрлĕ ялав» хаçата панă интервью)
Юлашки çулсенче пурнăç шайĕ лайăх еннелле сулăнни куç умĕнче. Районта пурнăçа кĕрекен ĕçсем пурте кунта пурăнакансемшĕн. Район аталану çулĕпе пыни халăх района ертсе пыракана шаннине кăтартса парать. Çавăнпа та пирĕн калаçу районăн социаллă-экономикăлла аталанăвĕ тата кунти халăхăн ĕçĕ-хĕлĕ çинчен пырĕ.
- Çурхи хĕрÿ ĕçсем хыçа юлчĕç темелле ĕнтĕ. Кăçалхи çур аки пирки кĕскен калаймăр-ши?
- Çĕр çинче ĕçлесе ырлăх-пурлăх тума çăмăлах мар. Арканса юхăннă хуçалăхсене ура çине тăратма вара пушшех те йывăр. Усă курмасăр пушă выртакан çĕрсен шучĕ те чылайччĕ. Эпир вара çав çĕрсемпе усă курассине, вĕсене пусă çаврăнăшне 7800 гектарне кĕртессипе нумай ĕçлерĕмĕр. Юлашки икĕ çул хушшинче 7 пин гектар çĕрпе пусăçаврăнăшне усă курма тытăнмалла. Ку ĕçсене пурнăçлама пур условисемсем те çителĕклĕ. Хальхи вăхăтра 700 гектарне сухаласа ĕçе кĕртнĕ, чылай лаптăк çине кĕрхи культурăсем акса хăвармалла. Çĕр пайĕсемпе ĕçлессине те пысăк тимлĕх уйăратпăр. Вĕсене кадастрпа регистраци палатисемпе килĕшÿллĕн шута илсе район территорийĕнчи хуçалăхсене договорпа арендăна парасси те аван йĕркеленсе кайрĕ. Тĕслĕхрен «Арабоси» агрофирма, «АгроВладина», «Средний Аниш» хуçалăхсемпе, «Урмарская» кайăк-кĕшĕк фабрики лайăх ĕçлеççĕ. Çĕре сухаласа акса туса илесси ял хуçалăх техникисĕр пулмасть. Çĕнĕ техника ял хуçалăх производствине лайăхлатма, тухăçлă та пахалăхлă ĕçлеме майсем туса параççĕ. Çĕнĕ техника туянасси укçа-тенкĕпе çыхăннине пурте чухлаççĕ. Наци проекчĕ пурнăçа кĕме тытăннăранпа ял хуçалăхне аталантарма патшалăх енчен те пулăшу чылай пулчĕ. Ял хуçалăх техникине туянма, выльăх-чĕрлĕх витисене юсама, реконструкцилеме майсем туса пачĕ. Ку енĕпе районти «Арабоси» агрофирма, «Средний Аниш», «АгроВладина» хуçалăхсем ыттисемшĕн ырă тĕслĕх пулса тăраççĕ.
- Социаллă инфраструктурăна, культурăна аталантарасси, çулсем тăвасси районта пурăнакансемшĕн пысăк пĕлтерĕшлĕ. Ку енĕпе ĕçсем мĕнлерех?
- Район администрацийĕ çул-йĕр хывассипе тĕллевлĕ ĕçлет, асфальтлă çулсем çулленех хутшăнсах пыраççĕ. Иртнĕ çул 14, 4 километр тăршшĕ автоçула хута янă, 3, 5 километр юсав ĕçĕсем тунă. Кăçал Чăрăшçырма, Атнаш, Кĕçĕн Шăхаль ялĕсене, Вăтакас - Çĕнĕ Кинчер, Саруй - Канаш чикки, Энĕшпуç - Тăвай районне çити асфальтлă çулпа çыхăнтарма палăртнă. Çул-йĕре пăхса тăни ялсенчи инфраструктурăна лайăхлатма пулăшать. Пĕтĕмĕшле каласан кăçал çул-йĕр юсамалли, çĕнĕрен хывмалли ĕçсем нумай. Чăваш Ен Президенчĕ Н.Федоров ку енĕпе палăртнă программăна пурнăçа кĕртсе пыратпăр.
Халăхăн социаллă инфраструктурине аталантарассипе те ĕçсем аван пыраççĕ. Кăçал район центрĕнче физкультурăпа спорт комплексĕ хута каймалла.
ЧР Президенчĕн «Çĕнĕ шкул» программипе килĕшÿллĕн Пысăк Енккасси ялĕнче 200 ача вырнаçмалăх шкул сентябрĕн 1-мĕшĕнче уçăлать. Хальхи вăхăтра шкулăн шалти ĕçĕсене пурнăçлаççĕ. «Çамрăк çемье» программăпа районта 17 мăшăра çурт лартма пулăнă. Ипотека кредичĕсем илекенсем те сахалах мар. 2007 çулта унпа 8 çемьене пурĕ 1 миллион та 232 пин тенкĕлĕх тивĕçтернĕ. Пурăнмалли çурт-йĕрĕн ипотека кредичĕсем енĕпе йышăннă программăсем кăçал та вăйрах. Кăçал 3 миллион тенкĕлĕх заявкăсем панă.
- Вак тата вăтам предпринимательлĕхе аталантарасси çине район администрацийĕ мĕнлерех пăхать?
- Тÿрех калатăп. Пысăк тимлĕх уйăрать. Кăçал иртнĕ çулхи çак вăхăтрипе танлаштарсан районти промышленноç предприятийĕсем 46043, 2 пин тенкĕлĕх (ку 215, 6 процент пулать) продукци тиесе ăсатнă. Тĕслĕхрен, кăçалхи пĕрремĕш кварталта «Шоркистринский» кооператив - 1428 пин (255 процент), «Юман» тулли мар яваплă общество - 205, 7 пин (127 процент), «Вăрмарти çăкăр завочĕ» - 3883, 8 пин (133, 6 процент), «Нива» тулли мар яваплă обществăсем - 2914, 9 пин (124, 4 процент), Вăрмарти çĕвĕ фабрики 6330, 9 пин (119, 7 процент) тенкĕлĕх продукци туса кăларнă. Вĕсем продукци пахалăхне ÿстерессишĕн тăрăшаççĕ.
Пирĕн районта «Аван-Полимер» тата «Вăрмарти механика завочĕ» ĕçлеме тытăнни пысăк пĕлтерĕшлĕ. Ку предприятисен малашлăх тĕллевĕсем пысăк. Вĕсем тухăçлă аталанса, район экономикине тĕреклетсе пырасса шансах тăратпăр. Хальхи вăхăт тĕлне «Аван-Полимер» 15565 пин тенкĕлĕх, механика завочĕ 2058, 7 пин тенкĕлĕх тавар туса ăсатнă та ĕнтĕ.
- Район халăхне медицина пулăшăвĕ парасси пирки мĕн калама пултаратăр?
- Районта сывлăх хуралĕнче 50 врач, медицина сестрисем 207 ĕçлеççĕ. Вĕсем пурте халăх сывлăхĕшĕн тăрăшаççĕ. Районта медицина пĕр вырăнта тăмасть, вăй илсе, ку чухнехи техникăсемпе пуянланса пырать. Çемье медицинин службине ĕçе кĕртнĕ май, çынсене кÿрекен амбулатори пулăшăвĕн калăпăшĕ ÿсрĕ. Врачсен паха пулăшăвĕ ялсенче пурăнакансем тата ĕçлекенсем патне май пур таран çывхарчĕ. Республикăри «Сывлăх» наци проектне пурнăçа кĕртни сывлăха сыхлас ĕç кăтартăвĕсене палăрмаллах лайăхлатма май пачĕç. «Пилот» федераллă программăпа килĕшÿллĕн район больницине шăл юсакан машина, реанимаци уйрăмĕ валли искусствăлла майпа сывламалли аппарат, хирурги уйрăмĕ валли операци сĕтелĕ, электричество вăйĕпе касакан çĕçĕ уйăрнă. Район больници хăйсен укçи-тенкипе велоэргометр (чĕре ĕçленине тĕрĕслекен аппарат) туяннă. Наци проекчĕпе килĕшÿллĕн ача çуратакан тата çие юлнă хĕр арăмсене çурату сертификачĕпе килĕшÿллĕн медицина пулăшăвĕ параççĕ.
Вырăнта ĕçлекен халăха хушма диспансеризаци тăватпăр.
- Малашнехи ĕмĕт-тĕллевсемпе кăштах паллаштараймăр-ши?
- Пурнăç вăл кăткăс япала. Ăна йĕркелесе тытса пымалла. Йышăнусем тусан кăна малалла аталанма пулать. Пĕр-пĕринпе килĕштерсе тивĕçлĕ ĕçлекен çыннăн ĕçĕ яланах нумай. Ĕмĕт-тĕллевсем те çавăн пекех. Татса памалли ыйтăвĕсем те сахалах мар. Эпир халăхпа ĕçлетпĕр пулсан чи малтан ĕççыннисен пурнăç шайне ÿстермелле, социаллă сферăна аталантармалла. Çитес вăхăтрах чукун çул вокзалĕ, тавра пĕлÿ музейĕ, «Аниш» автоçул çумĕнче çул çÿрекенсем валли тĕрлĕ ыйтăва татса паракан сервис центрĕ тума тытăнмалла. Вĕсене пурнăçлама инвесторсене явăçтармалла.
Кĕскен каласан ĕçлемесĕр, тар кăлармасăр ĕç пулмасть. Çавăнпа та пирĕн пурнăç уттинчен юлмасăр пымалла.
А. НИКОЛАЕВА.