Урмарский муниципальный округ Чăваш Республикин Вăрмар муниципаллă округě
Ялсенчи уявсем
ВĂТАКАС. Сар хĕвеллĕ те ăшă çĕртме кунĕсем тин кăна пуçланнăччĕ-ха, халĕ вара уйăх вĕçленесси те инçе мар. Шутлă вăхăтсем çав тери сисĕнмесĕр иртеççĕ-çке. Православи календарĕнче Турă уявĕсем сахал мар. Тĕне ĕненекенсем, тăтăшах чиркĕве çÿрекен çынсем кашни уявах пилĕк пÿрне пек пĕлсе тăраççĕ, унăн саккунĕсене çирĕп пăхăнаççĕ.
Районти ялсенчен Вăтакас (Вознесенское) Православи йăли-йĕркисене тытса пырать. Тепĕр аякри чăваш е вырăс Вознесенск тесен тĕлĕнет, шухăша каять. Сăмахĕ те асамлă та-ха. Ĕлĕкрех чухне кунти чиркÿ шавласа-кĕрлесе тăнă, чан çапнине таçтан аякран курма килнĕ, çынсем пĕрле пухăнса ĕçсе-çисе савăннă, юрласа ташланă, Турăран çăлăнăç, канлĕх ыйтнă. Халĕ те ялта пурăнакан шур сухалсемпе кинемейсем çамрăксене тăтăшах кун çинчен каласа параççĕ, ырăпа усала уйăрма вĕрентеççĕ.
Шăп та лăп Турă çÿле хăпарнă куна ял уявĕ теме тытăннă та Вăтакассем.
Ирхине çумăр çĕр питне çуса йĕпетрĕ те кăнтăрла тĕлĕнче варкăш та уçă çил ăна типĕтме тытăнчĕ. Сар хĕвелĕ те пĕлĕтсем хушшинчен ăшпиллĕн пăхрĕ, çынсемпе пĕрле савнăçне пытараймарĕ. Ялти халăха тата килнĕ хăнасене, район пуçлăхĕн заместителĕ - ял хуçалăх, экологи, çĕрпе пурлăх пайĕн ертÿçи Л.Петров, вырăнти ял тăрăхĕн пуçлăхĕ О.Иванов, район Пухăвĕн депутачĕ Г.Боредский ăшшăн саламларĕç, ял уявне пуçласси çинчен пĕлтерчĕç. Ĕлĕкхи кивелнĕ ырă йăла-йĕркесене çĕнĕрен чĕртсе тăратасси пирки те пычĕ çивĕч калаçу. Ку, паллах, ял халăхне хавхалантарчĕ. Хăшĕ-пĕри укçа-тенкĕпе çыхăннă ыйтусене çывăх кунсенчех пурнăçламалли пирки сăмах тапратрĕ. Хамăр тăрăшсан, çине тăрсан, сăмаха çилпе вĕçтермесен асăннă япаласене тума пулатех, шухăша ĕçпе çирĕплетмелле кăна. Республикăри çĕр-çĕр ялсен хушшинчи ăмăртура чăн-чăн чăваш хастарĕ Ю.Зарев «Чи пултаруллă ял старости» хисеплĕ ята тивĕçнĕ. Темиçе çул каярах кăна-ха «ЧР тава тивĕçлĕ çĕр ĕçченĕ» ят илем кĕртнĕччĕ. Халĕ вара татах çĕнĕ хисеп. Чыс та мухтав çавнашкал çынсене. Саламсем, пĕтĕмлетÿсем вĕçленсен ялти художество пултарулăх коллективĕн членĕсем сцена çине ярăнса тухрĕç, чăн чăвашла, хамăрла. А.Ильин баянист куракансен чĕрине илемлĕ кĕвĕ вĕрсе кĕртрĕ. Н.Захарова, О.Андреева, П.Николаев юрланисене халăх уйрăмах ăшшăн йышăнчĕ. Сцена çинче пуçласа утăм тăвакансем те концерт уявне самай илемлетрĕç. Çак хушăрах физкультура учителĕ А.Петров çынсене спорт вăййисене явăçтарчĕ. Пурте хутшăнчĕç уявра, никам та айккинче пăрăнса юлмарĕ.
Шупашкартан килнĕ чăваш эстрада çăлтăрĕсен концертне куракансем татах та хапăлларĕç. В.Леонтьев, Л.Васильева, А.Федорова юрăçсемпе чылай вăхăт хушши ташласа савăнчĕ ял халăхĕ. Н.Ванеркин, В.Федотов, Н.Зарев ентеш-спонсорсене пысăк тав сăмахĕ каламалла. Чăннипех пысăк парне пулчĕ çак уяв. Малашне те унăн хăвачĕ, йăли-йĕрки ан иксĕлтĕр.
КивĔ Шулхан. Сăмах май, Çимĕк кунĕнче çак пирĕн ялта çеç Сĕрен текен уяв пулса иртет. Ĕлĕкхи пекех ача-пăча килĕрен çăмарта пуçтарса çÿрет, яш-кĕрĕм вĕсем хыççăн урамран урама çÿресе Сĕрен юрри юрласа вăйă карти тăвать. Акатуя 12 сехетре О.Васильева уçрĕ. Вăл ял халăхне уяв ячĕпе саламларĕ, çирĕп сывлăх, вăрăм кун-çул сунчĕ, шухăшланă ĕмĕчĕсем пурнăçланччăр терĕ. Унтан вăл ялти 90 çултан иртнĕ ватăсене М.Александрова, Л.Данилова, А.Алексеева, вăрçă участникĕсене Н.Михайлова, И.Семенова, çемье чăмăртаннăранпа 50 çул çитнине паллă тунă В.Кожановсен, Г.Егоровсен, З.Егоровсен çемйисене парнесем парса ăшă сăмахсем каласа чысларĕ.
Акатуйра тĕрлĕ вăйăсене ача-пăча, ватти-вĕтти, арçынни-хĕрарăмĕ хутшăнчĕ. Кире пуканĕсене çĕклерĕç, ывăтрĕç, алă вăйĕсене виçрĕç. Халăха ытларах куçа хупса хуран айĕнчи тивĕçекен парнене ал туййипе тĕллесе çапса лектересси килĕшрĕ. Каярахпа кĕрешÿ пуçланчĕ. Çак вăййа малтан ача-пăча уçрĕ, пĕрне те парнесĕр хăвармарĕç. Каярахпа тĕрлĕ ялтан пуçтарăннă паттăрсем хăйсен вăйне виçрĕç. Тем пек çивĕч кĕрешÿ пырсан та хамăр ял паттăрĕсем мала тухрĕç. Ял паттăрĕ ята А.Павлов тивĕçрĕ. Вăл кăçал Кавал ялĕнчен те паттăр пулса така илсе таврăнчĕ. Иккĕмĕш вырăна В.Петров, виççĕмĕшне вара кăçал 10-мĕш класс пĕтернĕ А.Назаров йышăнчĕç. Вĕсене пурне те укçан тата хаклă парнесем парса чысларĕç. Акатуй вара ял çамрăкĕсем пуçтарăнса шашлăк пĕçерсе çинипе, ташă-юрăпа вĕçленчĕ.
Акатуй пуçланиччен ял халăхĕ хушшинче лотерея вăййи ирттерчĕç. Çак уява ирттерме укçа уйăрса панă çынсем те тĕрлĕ парнесене тивĕçрĕç. Вĕсем: Г.Васильев, Т.Егорова, Л.Ларионова тата Владимир тата Виталий Александровсем. Акатуй халăхĕ валли лавккасем тĕрлĕ тутлă ĕçме-çиме, шашлăк сутрĕç.
Кунĕ те питĕ ăшă та лăпкă тăчĕ, халăх чун-чĕререн савăнчĕ, канчĕ. Акатуя ертсе пыракансем О.Васильева, И.Портнова, А.Павлова ăшă та ырă сăмахсем каларĕç, çитес çулсенче пирĕн Кивĕ Шулхан ялĕнче те клуб пуласса пĕтĕм ял халăхĕ шанса тăрать.
Н. ИСАЕВ, Т. ПАВЛОВА.