Кунашкалли халиччен пулманччĕ-ха, пулма та пултарайман — июнĕн 24-мĕшĕнче, республикăн ĕмĕрхи юбилейне хĕрсе уявланă вăхăтра, йăлана кĕнĕ йĕркепе йăм-хĕрлĕ лентăсене касса пайлас вырăнне, Чăваш Енĕн пĕтĕм ертÿлĕхĕ Аслă экономика канашĕн­че /ВЭС\ регионăн чи çывăх пилĕкçуллăхри аталанăвĕн стратегине сÿтсе явнă. Унтан та ытла çак паллă мероприятие Чăваш Ен Пуçлăхĕн тивĕçĕсене вăхăтлăх пурнăçлакан Олег Николаевсăр пуçне Федераци Канашĕн председателĕн пĕрремĕш заместителĕ Николай Федоров, Патшалăх Думин депутачĕ, финанс рынокĕ енĕпе ĕçлекен Комитет председателĕ Анатолий Аксаков: «Регионсен аталанăвĕн тĕнчери центрĕ» ХАОн генеральнăй директорĕ Игорь Меламед, шăпах вăл ертсе пынипе программа проектне туса хатĕрленĕ те ĕнтĕ тата çавăн пекех республикăри чи пысăк предприятисемпе организацисен ертÿçисем хутшăннă.

Оперăпа балет театрĕнче иртнĕ мероприяти пĕлтерĕшне унта ВКС тытăмĕпе Раççей Федерацийĕн промышленноçпа суту-илÿ министрĕ Алексей Безпрозванных, генеральнăй директор — «МСП» Корпораци» АО правленийĕн председателĕ Александр Браверман, «Монохуласен аталанăвĕн фончĕ» коммерциллĕ мар организацин генеральнăй директорĕ Ирина Макиева тата республикăпа федераци ведомствисен ытти чылай ертÿçи, çавăн пекех хисеплĕ хăнасем хутшăнни те уçăмлăн кăтартса парать.

Николай Федоровăн служба ĕçĕпе Мускава васкавлă тухса каймалла пулнă пирки канаш ларăвне председатель пулса ертсе пыракан Анатолий Аксаков чи малтанах ăна сăмах панă. Николай Васильевич яланхи пекех Чă­ваш Енре хăй президент пулнă çулсене аса илнĕ тата Шупашкар хулин влаçне виçеллĕ кăна критикленĕ. Программа пирки каласа Николай Васильевич унта тата та пысăкрах тĕллевсем курасшăн пулнине палăртнă. Хăйĕн сăмахне вара çапла вĕçленĕ: «Хаклă Олег Николаевич, эпир Сире яланах пулăшса пыма хатĕр». Паллă ĕнтĕ, «эпир» сăмахпа Николай Федоров саккунсем кăларакан икĕ федераци органĕнчи Чă­ваш Ен представителĕсене шута илнĕ, çав шут­ра чи малтанах хăйне.

Ун хыççăн сăмах илсе Олег Николаев хăйĕн яваплăхне туллин курса-туйса тăнине палăртнă. «Эпир пурте лару-тăрăва чăннипех те йĕркелесе çитересшĕн тата лайăх результатшăн тăрăшатпăр... Ăна тума вара граждан обществин пур институчĕсемпе те, чи малтанах пур депутатпа тачă çыхăнса ĕçлени кирлĕ».

Программа пирки каланă май Олег Николаев ĕçсен конкретлă планне туса хатĕрлесси тĕп задача пулса тăнине палăртнă. «Пирĕн республикăн социаллă пурнăçĕпе экономикине аталантармалли хăй хальлĕ план пур, — тенĕ вăл. — Халĕ унпа укçа-тенкĕ уйăрма пуçлаççĕ. Эпир паян сÿтсе явакан программа вара çĕнетнĕ версийĕ пулса тăрать тата ăна пĕр уйăх хушшинче туса çитермелле. Эпĕ муниципалитетсен ертÿçисене ăна халăхпа сÿтсе явма сĕннĕ пулăттăм. Ку вăл питĕ кирлĕ, мĕншĕн тесен июлĕн 24-мĕшĕнче документа çирĕплетме палăртатпăр. Вăл конкретлă ĕçсен программи пулмалла, республикăн социаллă пурнăçĕпе экономика аталанăвĕн пур программисемпе планĕсене те хăват парса тăмалла. Тен, пирĕн программăна республикăна 2035 çулччен аталантармалли стратегие пĕрлештермелле, тен, ăна саккунпа та çирĕплетмелле... Хамăрăн вăйсене пĕрлештерсен кăна, пурте пĕрле кăна эпир паян хамăр умра тăракан тĕллев­сене пурнăçлама пултаратпăр».

Ахальтен мар Олег Николаев пур программăна та пĕр вăхăтра пурнăçа кĕртсе пымалли çине пусăм тунă. Игорь Меламед Чăваш Енĕн паян стратеги планĕсем тума тата прог­раммăллă аталанма кирлĕ документсен пуххи пурте пуррине пĕлтернĕ. Сăмахран, 2035 çулчченхи аталану стратегине çирĕплетнĕ. Унсăр пуçне Чăваш Рес­публикин аталанăвне тÿрремĕнех вăй парса тăракан 23 патшалăх прог­рамми ĕçлет. Анчах çакă та пурте мар. Рес­пуб­лика федерацин 52 тата 11 наци проекчĕсене хутшăнать.

Чăваш Ен кураторĕн ĕçĕсене ертсе пыма хушнă Раççей минпромторгĕпе пĕрле республикăн социаллă-экономикăллă аталанăвĕн уйрăм программине пăхса тухса çирĕплетнĕ.

«Çавăнпа та кирлĕ хутсем документ системи валли мар - хамăршăн - тĕрĕс мар аталанун сăлтавне тата лайăх мар туртăмсене уçса пама кирлĕ, - тесе ăнлантарнă Игорь Меламед - Чăваш Республикин социаллă-экономикăллă аталанăвне палăртакан документа туса хатĕрленĕ тата ăна хальхи вăхăтра Аслă экономика канашне тăратмалла». Палăртнă темăпа килĕшÿллĕн Федераллă ведомствăсемпе организацисен представителĕсем: Алексей Беспрозванных, Александр Браверман, Ирина Макиева тата маларах проект программине сÿтсе явма активлă хутшăннă сывлăх сыхлав сферин надзорĕн Федераллă служба руководителĕ Алла Самойлова та тухса калаçнă. Вĕсем тухса калаçнă май Чăваш Республикине юбилейпе саламланă тата программăна пурнăçлама пур енĕпе те пулăшма хатĕррине палăрт­нă. Аслă экономика канашĕн статуслă участникĕсем тухса каланă кашни сăмахĕ пысăк пĕлтерĕшлĕ те витĕмлĕ пулнă, анчах та Алексей Беспрозванных тухса калаçни уйрăмах кăсăклă пулнă. Унăн сăмахĕсем мĕн кĕтнине 100 проценчĕпех тивĕçтерсе, чуна пырса тивмеллех пулчĕç: «Промышленноç аталанăвĕн Фончĕ пĕтĕм регионсене укçа-тенкĕпе тивĕçтерессине çакăн пек пропорципе пурнăçлать: 70 проценчĕ федераци бюджетĕнчен, 30 проценчĕ - регион шутĕнчен. Эпир вара Чăваш Ен валли уйăрнă пайне 10 процент таран пĕчĕклетрĕмĕр, çапла вара федераци бюджетĕнчен 90 процент таран тивĕçтереççĕ».

Аслă экономика канашĕн ларă­вĕнче Правительство йышăнăвне Анатолий Аксаков юлашкинчен çапла пĕл­тернĕ: «Чăнах та çакăн пек практика пур. Анчах та кун пек çăмăллăхпа хăш-пĕр регионсем кăна усă курайраççĕ. Пирĕн республика - вĕсен шутĕнче». Çакă чи малтанах çĕршыв ертÿлĕхĕ Олег Николаев майлă пулнине тата ăна шаннине палăртать. Унсăр пуçне Чăваш Ене Правительство тĕлĕшĕнчен кÿрекен пулăшу социаллă пурнăçпа экономика аталанăвĕн программисене, вĕсенчи статьясемпе пунктсене тĕплĕн йĕркеленине çирĕплетет. Апла пулсан пĕр тенки те усăсăр тăкакланмĕ».

Игорь Меламед та, ахаль чухне кăмăлне палăртманскер, федераци шайĕнчи хăнасем тухса калаçнă хыççăн хăйĕн шухăшне тытса чараймарĕ, вĕсен пулăшу кÿмелли сĕнĕвĕсене Чăваш Еншĕн «кăмăллă парне» тесе пĕлтерчĕ.

Анатолий Аксаков вара лару вăхă­тĕн­че Аслă экономика канашĕн участникĕсене тата кунта чĕннĕ хăнасене экономикăн çирĕп саккунне тепĕр хутчен аса илтерни ытлашши пулмĕ терĕ: «Инвестицисем çук пулсан ÿсĕм те çук. Ÿсĕм пулмасан тупăш та пулмасть. Тупăшсăр ĕç укçи те ÿсмест, пурнăç та лайăхланмасть».

Паллах, пурте Игорь Меламедăн докладне кĕтнĕ. Анчах та Чăваш Ен экономикине тишкерме тытăнас умĕн Игорь Ильич проект программине еплерех сÿтсе явнине каласа панă. Тĕпрен илсен вăл çапла палăртнă: «Чи малтанах хăшĕ-пĕрисем проекта сиввĕн йышăнчĕç. Апрелĕн 24-мĕшĕнче проектăн пĕрремĕш вариантне кăтартнă пулнă. Çакăн хыççăн патшалăх тата муниципаллă влаç органĕсем, республика çыннисем питĕ хавхаланса кайрĕç. Хамăн 30 çулхи практикăра çакăн пек çивĕч сÿтсе явнине астумастăп. Пирĕн патне 500 яхăн сĕнÿ килсе çитрĕ. Видеоконференци режимĕпе 30 канашлу иртнĕ. Эпир пур сĕнĕве те шута илме тăрăшрăмăр. Çапла майпа, паян сире ытти документсемпе çыхăнтарнă программăпа паллаштаратпăр».

Игорь Меламед Аслă экономика канашĕн малтанхи ларăвĕсенче Чăваш Республики Раççейри юлса пыракан 10 регион йышĕнче пулнин сăлтавĕсене пĕрре кăна мар каланă. Анчах та кашни ларăва отраслĕн ку е вăл ыйтăвĕсене халалланă май, пĕтĕмĕшле экономика аталанăвĕн пур енлĕ тишкерĕвне туман. Халĕ вара программăна сÿтсе явасси вĕçленннĕ май çакăн пек тишкерÿллĕ доклад пулчĕ те. Унпа çитес номерте паллаштарăпăр.

/Малалли пулать/

А.КРЯЖИНОВ.